9.Pułk Artylerii Ciężkiej
 
 
                Pułk powstał na bazie dywizjonów artylerii ciężkiej które brały czynny udział w wojnie polsko-rosyjskiej w latach 1919-1920. 9.Pułk Artylerii Ciężkiej powstał ze scalenia trzech dywizjonów artylerii, zostało to określone rozkazem Ministra Spraw Wojskowych z 22 sierpnia 1921 roku. Garnizonem do którego przydzielono 9.pac były Siedlce, początkowo jednak I dywizjon stacjonował czasowo w Brześciu nad Bugiem. III dywizjon 9.pac został do niego przydzielony dopiero wiosną 1922 roku. Święto pułkowe obchodzone było 29 czerwca upamiętniające datę sformowania I dywizjonu, który jako pierwszy został przydzielony do 9.pac. Przez ponad 10 lat pododdziały pułku stacjonowały rozproszone po dwóch garnizonach, dopiero latem 1933 roku cały pułk został zebrany w garnizonie Włodawa. Podczas stacjonowania pułku we Włodawie, jednostka bardzo aktywnie brała udział w życiu społecznym tego miasteczka, przejawiało się to między innymi pomocą w budowie gimnazjum we Włodawie, uczestnictwem w imprezach sportowych i kulturalnych. Co roku do pułku przybywało około 400 poborowych, z pośród wyróżniających się poborowych wybierano około 50 z nich i kierowano ich na dodatkowe przeszkolenie do pułkowej szkoły podoficerskiej, która trwała ok. 5 miesięcy. Pułk uzbrojony był w armaty 105 mm wz. 1913 L/28,4 Schneider oraz haubice 155 mm wz. 1917 L/15 Schneider, przed wybuchem wojny część sprzętu została wymieniona na armaty 105 mm wz. 1929/31 oraz haubice wz. 1917/38, w każdej baterii były również na wyposażeniu lekkie karabiny maszynowe Maxim 08/15. Według planu mobilizacji 9.pac na czas wojny wystawiał trzy dywizjony artylerii ciężkiej: 9.dywizjon artylerii ciężkiej do składu 9.Dywizji Piechoty, 20.dywizjon artylerii ciężkiej do składu 20.Dywizji Piechoty oraz 30.dywizjon artylerii ciężkiej do składu 30.Dywizji Piechoty, dywizjony te zostały zmobilizowane w marcu 1939, następnie w czerwcu 1939 przewidziano że pułk będzie mobilizował kolejne dywizjony w tym całkiem nowy 98.dywizjon artylerii ciężkiej, dodatkowo pułk wystawiał polowy szpital koni i plutony transportowe. 9.pac posiadał własną odznakę pamiątkową ustanowioną rozkazem MSWojsk. Nr 39  poz. 435 z 10 grudnia 1930 roku.
 
Do II wojny światowej siły pułku zostały zmobilizowane bardzo wcześnie, 23 marca 1939 roku zmobilizowano 9.dywizjon artylerii ciężkiej, 1.baterię formowano we wsi Orchowo na prawym brzegu rzeki Bug, 2.baterię oraz sztab 9.dac formowano na północ od Włodawy we wsi Suszno, 3 dni później dywizjon otrzymał rozkaz założenia obozu w rejonie stacji kolejowej Tomaszówka skąd 10 czerwca siły dywizjonu zostały skierowane transportem kolejowym na Pomorze. Jeszcze przed wybuchem wojny na początku sierpnia dywizjon uczestniczył w strzelaniach poligonowych pod Toruniem. Pod koniec sierpnia dywizjon skierowany został w okolice Tucholi gdzie zajął pozycje obronne. Walka dla dywizjonu rozpoczęła się już 1 września, gdy doszło do konfrontacji sił polskiej dywizji z niemieckimi siłami pancernymi korpusu gen. Guderiana. W kolejnych godzinach 1. i 2.bateria dywizjonu skutecznie prowadziła ostrzał nieprzyjaciela, w godzinach wieczornych dywizjon przesunął swoje pozycje na linii jeziora Minikowo oraz jeziora Bysławskie. 9.dywizjon został rozbity 3 września podczas zaciekłych nalotów nieprzyjaciela podczas przemarszu, pozostałe siły które ocalały starały się przedostać w rejon Grudziądza, jednak tylko nielicznym żołnierzom się to udało.
 
Również 23 marca 1939 zmobilizowany został kolejny dywizjon wystawiany przez 9.Pułk Artylerii Ciężkiej czyli 20.dywizjon artylerii ciężkiej, 20.dac wszedł w skład 20.Dywizji Piechoty, która należała do sił Dowództwa Armii „Modlin”. Siły dywizjonu zostały ukompletowane 26 marca i zostały skierowane do transportu kolejowego, ostatecznie siły dywizjonu rozlokowano pod Płońskiem. Na pozycje obronne 20.dac został skierowany w okolice Mławy, tam zajął pozycje obronne i rozpoczął walkę 1 września kiedy to w rejonie Napierek, Kukliny i Iłowy pojawiły się siły nieprzyjaciela, baterie dywizjonu rozpoczęły skuteczny ostrzał przeciwnika, zmusiło to oddziały niemieckie do chwilowego wstrzymania natarcia i na siły dywizjonu spadł ogień artylerii niemieckiej, udało się jednak przetrwać to siłom 20.dac i w okolicach południa gdy ruszyło kolejne niemieckie natarcie skuteczny ogień sił 20.dac zniszczył 6 czołgów niemieckich, natarcie to zostało przełamane, w kolejnym natarciu w godzinach późniejszych siły 20.dac zniszczyły kolejne 2 czołgi. Dużym sukcesem było też zniszczenie przez siły 20.dac dwóch baterii artylerii niemieckiej, dzięki dobrze przygotowanym pozycjom obronnym, na tym odcinku nieprzyjaciel miał spore kłopoty z przełamaniem polskiej obrony. W nocy z 1 na 2 września baterie 20.dac przeszły na swoje stanowiska zapasowe co zmniejszyło ich skuteczność, ale zwiększyło bezpieczeństwo tych sił. 2 września w 1.baterii uszkodzona została jedna armata i kilku żołnierzy zostało rannych, jednak tego dnia w rejonie 20.dac skutecznie odpierano ataki nieprzyjaciela. Z 2 na 3 września kolejny raz zmieniono pozycje baterii, w trzecim dniu walk rozpoczęły się problemy z brakiem amunicji, oraz istniało ryzyko że siły broniące rejonu Mławy zostaną oskrzydlone przez siły niemieckie wobec czego postanowiono o wycofaniu na pośrednie pozycje obronne rejonie Opinogóra-Szulmierz. 4 września podczas przemarszu w miejscowości Glinojeck niemieckie lotnictwo silnie zaatakowało siły wycofującego się 20.dac i rozbiło go doszczętnie, 20.dac pozbawiony został dział i przestał istnieć jako jednostka, żołnierze którzy przeżyli zostali skierowani do innych jednostek artyleryjskich.
 
Trzecim dywizjonem mobilizowanym 23 marca 1939 był 30.dywizjon artylerii ciężkiej, który po sformowaniu wszedł w skład 30.Dywizji Piechoty, a ta w skład Armii „Łódź”. Pozycje obronne 30.dac zajął w rejonie miejscowości Ożegów i Dziadaki. Walka dla 30.dac rozpoczęła się od skutecznego powstrzymywania sił niemieckiej 19.Dywizji Piechoty przed sforsowaniem rzeki Warty w rejonie Raciszyna, Bisowca i Zalesiaków. W odpowiedzi na to niemiecka artyleria ostrzelała stanowiska 2.baterii dywizjonu co spowodowało załamanie ognia w tej baterii oraz śmierć dwóch jej żołnierzy. 2 września stanowiska 30.dac nadal były pokrywane ogniem niemieckiej artylerii, ale mimo to skoncentrowały swój ostrzał na niemieckich batalionach próbujących sforsować rzekę Wartę w rejonie Raciszyna, dzięki skutecznemu ogniowi 30.dac nieprzyjaciel poniósł dotkliwe straty i tego dnia zaniechał dalszego forsowania rzeki. Niestety w godzinach popołudniowych niemiecka artyleria skutecznie wyłączyła z walki punkt obserwacyjny 1.baterii dywizjonu przez co skuteczność prowadzonego ostrzału przez tę baterię wyraźnie spadła. W wyniku takiego przebiegu walki, w godzinach nocnych 30.dac wycofał się na pozycje w rejonie miejscowości Kluki. Wieczorem 3 września siły 30.dac zostały podporządkowane II dywizjonowi 4.Pułku Artylerii Ciężkiej i wspólnie z nim utworzyły zgrupowanie artylerii. 4 września siły 30.dac i 30.pal rozbiły niemal doszczętnie kolumnę niemieckiej piechoty w rejonie pomiędzy Szczercowem a Lubcem. 5 września 30.dac prowadził ostrzał na pozycje wyjściowe nieprzyjaciela które starały się przełamać obronę 30.Dywizji Piechoty. W związku z zagrożeniem tyłów 30.DP postanowiono jeszcze nocą 5 września wycofać się, 6 września siły 30.dac dotarły na miejsce w rejonie Dłutów. 6 września był okazją dla odpoczynku sił dywizjonu, w kolejnych dniach 30.dac został skierowany do lasów na północ od Kołacina, jednak z powodu nie dotarcia rozkazów do dowództwa dywizjonu, dowództwo zadecydowało o marszu do lasów pod Skierniewicami gdzie siły 30.dac dotarły 9 września. Celem dywizjonu było uzupełnienie amunicji, i po kilku dniach marszów dostał rozkaz włączenia się do wsparcia oddziałów 20.Dywizji Piechoty w rejonie miejscowości Dębe – Serock. Czasowo 1.baterię 30.dac podporządkowano dowódcy 47.dac, zajęła ona pozycje w rejonie Aleksandrowa. 12 września nadeszły rozkazy nakazujące wycofanie 30.dac do Warszawy. 14 września 1939 dywizjon został przydzielony do walki na odcinku „Warszawa-Wschód”, 1.bateria usytuowała się w Ogrodzie Zoologicznym, zaś 2.bateria na wysepce w porcie Vistula, na stanowiskach tych baterie pozostały aż do czasu kapitulacji Warszawy 28 września 1939.
 
31 sierpnia 1939 w ramach mobilizacji 9.pac mobilizował kolejne dywizjony artylerii ciężkiej, pierwszym był I dywizjon artylerii pancernej 9.pac (w skrócie I/9.pac). 9.pac jako całość miał wejść w skład Grupy Operacyjnej „Kutno”. I dywizjon działania wojenne prowadził głównie w Warszawie przydzielony do odcinka „Wola”. Dywizjon zakończył walki w Warszawie jak wszystkie jednostki 28 września 1939 roku w momencie kapitulacji Warszawy.
 
Również 31 sierpnia 1939 rozpoczęto mobilizację II dywizjonu 9.pac, który w swoim składzie miał 4. ,5. i 6.baterię. Po kilkunastu dniach ciągłych przemarszów i przejazdów poszczególnych baterii dywizjonu, wszystkie siły II/9.pac zebrały się w rejonie Chełma Lubelskiego gdzie weszły w skład 13.Brygady Piechoty. Tam głównymi działaniami II/9.pac była walka pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie artyleria brała udział w walkach wspierając siły 43.Pułku Piechoty. 22 września 4.bateria rozbiła dwa niemieckie działa podczas szybkiego manewru w czasie marszu. Niestety 26 września w rejonie Księżostanów 4.bateria dostała się do niewoli. 6.bateria zaś dostała się do niewoli sowieckiej podczas odwrotu w rejonie Kazimierówki. 5.bateria także prawdopodobnie została wzięta do niewoli sowieckiej, ale nie jest to pewne gdyż jej losy są najmniej znane.
 
Ostatnim dywizjonem mobilizowanym przez 9.pac był 98.dywizjon artylerii ciężkiej który przewidywano do składu Armii „Modlin”. 4 września 1939 dywizjon wyruszył w kierunku Warszawy, 1. i 2.bateria zostały skierowane na pozycje obronne w rejonie Nieporętu gdzie 8 września już walczyły kierując ogień na próbujących się przeprawić przez rzekę Niemców w rejonie Serocka. 3.bateria została skierowana do Warszawy gdzie włączono ją w skład grupy artylerii broniącą prawej strony odcinka „Wola”. 11 i 12 września 1. i 2.bateria wycofały się w rejon miejscowości Marki, gdzie prowadziły ostrzał na Radzymin. W następnych dniach 1. i 2.baterię skierowano do Warszawy, 2.bateria dołączyła na pozycje 3.baterii. 1.bateria przydzielona została do odcinka „Południe”. 98.dac skapitulował wraz z Warszawą 28 września 2009.
 
Armata 105 mm na stanowisku ogniowym (zdjęcie pochodzi z książki „Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej – 9.Pułk Artylerii Ciężkiej”)
 
Poczet dowódców 9 Pułku Artylerii Ciężkiej :
 
 - ppłk Franciszek Szczuka ( 1922 – 7.IV.1929 )
 - płk Ferdynand Muller ( 7.IV.1929 – 14.VI.1938 )
 - ppłk dypl. Adam Dzianott ( 14.VI.1938 – do kapitulacji )
 
Materiał przygotowany na podstawie książki „Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej – 9 Pułk Artylerii Ciężkiej”

Please publish modules in offcanvas position.