4 Pomorska Dywizja Piechoty im. Jana Kilińskiego – JW 2581 od roku 1958 JW 2838
4 Dywizja Piechoty została sformowana w roku 1944, rozkazem nr 001 z dnia 1 kwietnia 1944 roku wydanym przez Dowódcę 1 Armii Polskiej w ZSRR. Dywizja była jedną z pierwszych dywizji formowanych na terenach ZSRR, skład dywizji wg rozkazu z 1 kwietnia 1944 był następujący:
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – Sumy
- 10 Pułk Piechoty – Stęcówka
- 11 Pułk Piechoty – Kijanica
- 12 Pułk Piechoty – Baranówka
- 6 Pułk Artylerii Lekkiej – Syrowatka Dolna
- 4 samodzielny dywizjon artylerii samobieżnej – rejon Moskwy
- pluton dowodzenia Dowódcy Artylerii
- 4 samodzielny szkolny batalion piechoty – Baranówka
- 5 samodzielny batalion saperów – Basy
- 4 samodzielna kompania zwiadowcza – Sumy
- 4 samodzielna kompania łączności – Sumy
- 4 samodzielny batalion sanitarny – Sumy
- 4 Ambulans Weterynaryjny
- 4 samodzielna kompania obrony chemicznej – Basy
- 4 samodzielna kompania samochodowo-transportowa – Sumy
- Ruchomy Warsztat Taborowo-Mundurowy – Sumy
- 4 Piekarnia Polowa – Sumy
- Oddział Informacji
- 1949 Kasa Polowego Banku Polskiego – Sumy
- 2975 Wojskowa Stacja Pocztowa – Sumy
Etat dywizji przewidywał jej stan na ponad 11 tysięcy ludzi. Początkowo 4. DP podlegała Naczelnemu Dowódcy WP, by we wrześniu 1944 przejść w podporządkowanie 1. Armii Wojska Polskiego, i z 1. Armią brała udział w walkach, chrzest bojowy przeszła w walkach o wyzwolenie dzielnicy Warszawy – Pragi. Praktycznie do stycznia 1945 dywizja pozostawała na pozycjach obronnych wzdłuż Wisły, następnie po wyzwoleniu Warszawy skierowano ją do walk w rejon Wału Pomorskiego, brała udział w walkach o Kołobrzeg. Następnie dywizja została skierowana do walki w ramach Operacji Berlińskiej, 15 maja 1945 zakończyła swój szlak bojowy w miasteczku Klietz. W czerwcu 1945 rozpoczęto wycofywanie dywizji do Polski. Za swoje zasługi w walkach dywizja została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy. Po powrocie do kraju, Naczelne Dowództwo WP podjęło decyzję o rozformowaniu 4. DP a jej jednostki miały zostać przekazane do nowo tworzonych sił Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Faktycznie dywizja została rozformowana do dnia 25 czerwca 1945.
Jednak dwa miesiące później Naczelny Dowódca WP wydał rozkaz nr 0192/Org. z 5 sierpnia 1945 nakazujący odtworzyć 4. Dywizję Piechoty. Do odtworzenia dywizji posłużyły wydzielone jednostki z 2. Armii Wojska Polskiego.
Odtworzona 4. DP miała następujący skład:
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty
- 10 Pułk Piechoty
- 11 Pułk Piechoty
- 12 Pułk Piechoty
- 6 Pułk Artylerii
- 18 samodzielny dywizjon artylerii zmotoryzowanej
- 4 samodzielny batalion łączności
- 5 samodzielny batalion saperów
- samodzielny pluton samochodowy
- samodzielny pluton strzelecki Oddziału Informacji
- Oddział Informacji 4.DP
- 3248 Wojskowa Stacja Pocztowa (rozformowano ją niedługo po sformowaniu 4. DP)
We wrześniu 1945 dywizja została włączona w skład Poznańskiego Okręgu Wojskowego. Dywizja i jej jednostki została skierowana do jej nowych garnizonów na terenie Wielkopolski. Niedługo potem rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 0253/Org. z 13 września 1945 dywizja została przeniesiona na nowe etaty. Rok 1946 również przyniósł zmiany w etacie dywizji, dywizja przeszła na etat pokojowy, w połowie roku 1946 wprowadzono także 4-cyfrowe numery jednostek wojskowych. Skład dywizji w roku 1946 był następujący:
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2581 Ostrów Wielkopolski
- 10 Pułk Piechoty – JW 2586 Ostrów Wielkopolski
- 11 Pułk Piechoty – JW 2597 Kalisz
- 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Pleszew
- 6 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 1204 Krotoszyn
- 18 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2645 Pleszew
- 21 kompania łączności – Ostrów Wielkopolski
- 5 batalion saperów – JW 3652 Ostrów Wielkopolski
- pluton ochrony Wydziału Informacji
- Wydział Informacji 4. DP – JW 4011
- samodzielny pluton samochodowy Dowództwa 4. DP
W połowie 1946 roku 12 Pułk Piechoty został dyslokowany w rejon Włodawy, Białej Podlaskiej celem udziału w akcji agitacyjno-propagandowej związanej z przeprowadzanym na tym terenie referendum. Po czym pułk został skierowany do walki z UPA. W następnych miesiącach niektóre jednostki dywizji zmieniały swoje garnizony w tym Dowództwo 4. DP przeniesiono do Kalisza. I tak do roku 1948 struktura dywizji okrzepła i tak na koniec roku 1948 skład dywizji był następujący:
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2581 Kalisz
- 10 Pułk Piechoty – JW 2586 Ostrów Wielkopolski
- 11 Pułk Piechoty – JW 2597 Leszno
- 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Pleszew
- 6 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 1204 Krotoszyn
- 18 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2645 Leszno
- 5 batalion saperów – JW 3652 Kalisz
- 21 kompania łączności – JW 2581a Kalisz
W roku 1949 w związku z nowym podziałem kraju na cztery Okręgi Wojskowe, 4. Dywizja Piechoty została przekazana z Okręgu Wojskowego nr III do Okręgu Wojskowego nr IV, cały proces przekazywania jednostek trwał do 30 kwietnia 1949. W tym samym czasie również do składu 4. DP dołączyła nowa jednostka, a mianowicie 38 Pułk Piechoty – JW 3564 Kożuchów, który przybył ze składu 11 Dywizji Piechoty. Następstwem tego do dnia 1 września 1949 roku rozformowano 10 Pułk Piechoty.
Również w terminie do 1 września 1949 dywizja przeszła na nowy etat w którym przewidywano większą ilość wojska w składzie dywizji, rozkazem nr 0056/Org. z 30 marca 1949 skład dywizji ustalono na następujący:
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2581 Kalisz
- 11 Pułk Piechoty – JW 2597 Leszno
- 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Pleszew
- 38 Pułk Piechoty – JW 3564 Kożuchów
- 6 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 1204 Krotoszyn
- 18 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2645 Leszno a od września 1949 Ostrów Wielkopolski
- 5 batalion saperów – JW 3652 Kalisz od września 1949 Krosno Odrzańskie
- 36 batalion łączności – JW 2045 Kalisz (na bazie 21. kł)
- 8 bateria przeciwlotnicza – Krosno Odrzańskie
- 20 kompania obrony przeciwchemicznej – Krosno Odrzańskie
- 21 kompania zwiadu – Krosno Odrzańskie
- pluton samochodowo-transportowy – Kalisz
Rok później w terminie do 30 września 1950 wszystkie jednostki dywizji łącznie z dowództwem zostały przeniesione na Ziemię Lubuską, w większości do garnizonu Krosno Odrzańskie. Równocześnie zaniechano formowania 8 bplot w ramach dywizji, oraz nastąpiła roszada w składzie jednostek dywizji, ze składu 4. DP wyszły 12 Pułk Piechoty oraz 6 Pułk Artylerii Lekkiej, które przekazano do składu 5. Dywizji Piechoty, zaś na ich miejsce przyjęto 13 Pułk Piechoty – JW 2462 Cibórz oraz 22 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2716 Sulechów.
Biorąc pod uwagę reorganizację w jednostkach 2. Korpusu Piechoty pod który podlegała 4. DP, i reorganizację przeprowadzoną przez Dowódcę OW nr IV, skład dywizji na koniec roku 1951 był następujący (wg rozkazu nr 0045/Org. z 17 maja 1951) :
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2581 Krosno Odrzańskie
- 11 Pułk Piechoty – JW 2597 Krosno Odrzańskie
- 13 Pułk Piechoty – JW 2462 Cibórz
- 38 Pułk Piechoty – JW 3564 Kożuchów
- 22 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2716 Sulechów
- 18 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2645 Krosno Odrzańskie
- 19 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – JW 1260 Krosno Odrzańskie
- 36 batalion łączności – JW 2045 Krosno Odrzańskie
- 5 batalion saperów – JW 3652 Krosno Odrzańskie
- 21 kompania zwiadu – Krosno Odrzańskie
- 20 kompania obrony przeciwchemicznej – Krosno Odrzańskie
- 69 kompania samochodowa – Krosno Odrzańskie
- Ruchomy Warsztat Naprawy Samochodów nr 33 – JW 1434 Krosno Odrzańskie
W roku 1952 do dywizji dołączył 122 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2896 Wędrzyn, który w roku 1953 został przekazany z 4. DP do 5. Dywizji Piechoty. Niedługo potem bo do 1 maja 1953 w skład 4. Dywizji Piechoty wszedł 119 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2604 Leszno, który przybył z Okręgu Wojskowego nr V.
Pod koniec 1954 roku ze Śląskiego Okręgu Wojskowego do 4. Dywizji Piechoty włączono 22 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej – JW 2646 Żagań.
W roku 1955 nastąpiła kolejna duża reorganizacja dywizji, Dowódca ŚOW wykonując rozkaz MON nr 0046/Org. z 29 sierpnia 1955 przeprowadził zmiany w 4. Dywizji Piechoty , skład dywizji po przeformowaniu był następujący (wg rozkazu nr 0046/Org. z 29 sierpnia 1955):
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2581 Krosno Odrzańskie
- kompania sztabowa – Krosno Odrzańskie (niedługo potem otrzymała numer porządkowy 39)
- 11 Pułk Piechoty – JW 2597 Krosno Odrzańskie
- 13 Pułk Piechoty – JW 2462 Cibórz
- 38 Pułk Piechoty – JW 3564 Kożuchów
- 22 Pułk Artylerii – JW 2716 Sulechów (na bazie 22.pal)
- 111 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej – JW 1260 Krosno Odrzańskie (na bazie 19.daplot)
- 22 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej – JW 2646 Żagań
- 18 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2645 Krosno Odrzańskie
- 36 batalion łączności – JW 2045 Krosno Odrzańskie
- 5 batalion saperów – JW 3652 Krosno Odrzańskie
- 44 batalion samochodowo-transportowy – JW 3434 Krosno Odrzańskie
- 48 batalion medyczno-sanitarny – JW 1055 Krosno Odrzańskie
- 20 kompania obrony przeciwchemicznej – Krosno Odrzańskie
- 24 bateria artyleryjskiego rozpoznania pomiarowego – Sulechów
- pluton dowodzenia Dowódcy Artylerii 4.DP – Sulechów
- 21 batalion rozpoznawczy – JW 1977 Krosno Odrzańskie (na bazie 21.kr)
- Ruchomy Warsztat Naprawy Samochodów nr 33 – JW 1434 Krosno Odrzańskie
- 57 Ruchomy Warsztat Naprawy Sprzętu Artyleryjskiego – JW 1302 Sulechów
- Dywizyjny Punkt Zaopatrzenia – Krosno Odrzańskie (w roku 1956 nadano mu numer porządkowy 17 i numer JW 1375)
Kolejna duża reorganizacja 4. Dywizji Piechoty była przeprowadzona w 1957. Wtedy to ze składu dywizji wyszło wiele jednostek, kilka zostało rozformowanych a część jednostek przybyła z innych związków taktycznych. Skład dywizji na dzień 15.08.1957 (wg rozkazu MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957):
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2581 Krosno Odrzańskie
- 39 kompania sztabowa – Krosno Odrzańskie
- 36 batalion łączności – JW 2045 Krosno Odrzańskie
- 5 batalion saperów – JW 3652 Krosno Odrzańskie
- 11 Pułk Piechoty – JW 2597 Krosno Odrzańskie
- 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Gorzów Wielkopolski (przybył z 5. Dywizji Piechoty)
- 17 Pułk Piechoty – JW 1042 Międzyrzecz (przybył z 5. Dywizji Piechoty)
- 18 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej – JW 3309 Wędrzyn (przybył z 5. Dywizji Piechoty)
- 106 dywizjon artylerii haubic – JW 2716 Sulechów (na bazie 22.pa)
- 107 dywizjon artylerii haubic – JW 4455 Sulechów (na bazie 22.pa)
- 108 dywizjon artylerii armat – JW 4466 Sulechów (na bazie 22.pa)
- 26 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – JW 1517 Torzym (na bazie 128.paplot z 5.DP)
- 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2465 Skwierzyna (przybył z 5.Dywizji Piechoty)
- 109 szkolny dywizjon artylerii – JW 4486 Sulechów (na bazie 22.pa)
- 24 bateria dowodzenia – Sulechów (na bazie 24.barp)
- 25 batalion rozpoznawczy – JW 1028 Międzyrzecz (przybył z 5.Dywizji Piechoty)
- 44 batalion samochodowo-transportowy – JW 3434 Krosno Odrzańskie
- 23 kompania obrony przeciwchemicznej – Międzyrzecz (przybyła z 5.Dywizji Piechoty)
- 33 Ruchomy Warsztat Naprawy Samochodów – JW 1434 Krosno Odrzańskie
- 57 Dywizyjny Warsztat Uzbrojenia – JW 1302 Sulechów (na bazie 57.RWNSArt)
- 17 Dywizyjny Punkt Zaopatrzenia – JW 1375 Krosno Odrzańskie
Rozkazem tym w 1957 rozformowano 13 Pułk Piechoty, 18 dywizjon artylerii przeciwlotniczej, 21 batalion rozpoznawczy, 20 kompania obrony przeciwchemicznej, 48 batalion medyczno-sanitarny. Zaś do innych związków taktycznych przekazano następujące jednostki:
- 38 Pułk Piechoty przekazano do 2. Dywizji Zmechanizowanej
- 22 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej przekazano do 19. Dywizji Pancernej
- 111 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej przeformowano w 19 dywizjon artylerii przeciwlotniczej i przekazano do 11. Dywizji Zmechanizowanej
W grudniu 1957 zmieniono nr JW 18 Pułkowi Czołgów i Artylerii Pancernej na JW 1659. W sierpniu 1958 26.daplot przeniesiono z Torzymu do Wędrzyna. Stan organizacyjny 4.DP z roku 1957 nie był trwały i utrzymał się nieco ponad rok czasu. Do 1 grudnia 1958 postanowiono zreorganizować ponownie skład dywizji przy okazji zmieniając nr JW większości z jednostek (wg rozkazu MON nr 0010/Org. z 2 października 1958):
- Dowództwo 4. Dywizji Piechoty – JW 2838 Krosno Odrzańskie (zmiana nr JW)
- 25 kompania rozpoznawcza – Międzyrzecz (na bazie 25.br)
- 36 batalion łączności – JW 2045 Krosno Odrzańskie
- 5 batalion saperów – JW 3137 Krosno Odrzańskie (zmiana nr JW)
- 11 Pułk Piechoty – JW 2849 Krosno Odrzańskie (zmiana nr JW)
- 12 Pułk Piechoty – JW 2870 Gorzów Wielkopolski (zmiana nr JW)
- 17 Pułk Piechoty – JW 2626 Międzyrzecz (zmiana nr JW)
- 41 batalion czołgów średnich – JW 1659 Wędrzyn (na bazie 18.pcziapanc)
- 22 Pułk Artylerii – JW 2716 Sulechów (na bazie 106.dah, 107.dah, 108.daa, 109.sda, 24.batdow)
- 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2813 Skwierzyna (zmiana nr JW)
- 26 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – JW 1517 Wędrzyn
- 69 kompania samochodowa – Krosno Odrzańskie (na bazie 44.bsamtr)
- 23 kompania obrony przeciwchemicznej – Międzyrzecz
- 33 Ruchomy Warsztat Naprawy Samochodów – JW 1434 Krosno Odrzańskie
- 57 Dywizyjny Warsztat Uzbrojenia – JW 1302 Sulechów
- 17 Dywizyjny Punkt Zaopatrzenia – JW 1375 Krosno Odrzańskie
Rozformowana została 39 kompania sztabowa. W czerwcu 1960 roku 26.daplot został przeniesiony do Skwierzyny.
W takim składzie dywizja funkcjonowała aż do momentu jej rozformowania w roku 1962. Rozkazem rozformowującym dywizję był rozkaz MON nr 023/Org. z 7 marca 1962. Na bazie Dowództwa 4. Dywizji Piechoty sformowano 4. Dywizję Zmechanizowaną, większość jednostek 4.DP w 1962 została rozformowana, a część przeformowana została w nowe jednostki 4. Dywizji Zmechanizowanej.
Poczet dowódców 4. Dywizji Piechoty:
- gen.bryg. Bolesław Kieniewicz (1.IV.1944 – 14.VIII.1945)
- płk Wasyl Korewski (15.VIII.1945 – 15.IX.1946)
- płk Stanisław Ziarkowski (15.IX.1946 – 15.IX.1947)
- płk Stanisław Habowski (15.IX.1947 – 15.VI.1948)
- ppłk Henryk Bąkowski (15.VI.1948 – 1.II.1950)
- płk Zygmunt Huszcza (1.II.1950 – 1952)
- płk Brunon Marchewka (1952 – 12.V.1955)
- ppłk Tadeusz Nałogowski (12.V.1955 – 1957)
- płk Mieczysław Mazur (1957 – 1959)
- płk Leon Łapiński (1959 – 1962)