51.Pułk Piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego
Historia Pułku jest związana z ziemią włoską, kiedy to w czasie I wojny światowej polscy jeńcy z armii austriackiej utworzyli jednostkę walczącą u boku państw ententy. Wydarzyło się to w obozie jenieckim koło miejscowości La Mandriva niedaleko miasteczka Chivasso. 29 grudnia 1918 gdy do obozu przybył duży transport ochotników, Polscy oficerowie i szeregowi zorganizowali się samorzutnie w 12 kompanii. To z nich 15 stycznia 1919 roku utworzono 3.Pułk Polski, któremu nadano z wdzięczności dla ziemi włoskiej imię Giuseppe Garibaldiego. Pierwszym dowódcą został por. Marcin Wachowski. Pułk złożył przysięgę 31 stycznia 1919 roku. W celu uzupełnienia i wyszkolenia bojowego pułk został wysłany do Francji. W kwietniu zmianie uległa nazwa pułku na 9.Pułk Strzelców Polskich. Pułk opuścił Francję w połowie maja 1919 roku i skierowany został na Podole. W dniu 1 września 1919 roku w związku ze zjednoczeniem „błękitnej armii” z resztą sił zbrojnych pułk otrzymał nową nazwę. Jako 51.Pułk Piechoty Strzelców Kresowych wraz z 54.Pułkiem Piechoty Strzelców Kresowych wszedł w skład XXIV Brygady Piechoty.
W wojnie polsko-bolszewickiej pułk zapisał chlubną kartę w dziejach oręża polskiego. Brał udział w ofensywie na Ukrainę oraz obronie w związku z sowiecką kontrofensywą. Stoczył krwawe walki pod stacją kolejową Krzyżopol i Czobotarkami. 27 maja pułk stoczył ciężką walkę o stację kolejową Rudnica, na pamiątkę tę dzień ten ustalono dniem święta pułkowego. Kolejne walki pod Lwowem i Zbruczem przyniosły kolejne sukcesy. Podczas wojny tej pułk wziął do niewoli ponad 4000 jeńców, zdobył kilka tysięcy karabinów, ponad 120 karabinów maszynowych, 13 dział polowych, 2 działa ciężkie, 1 pociąg pancerny, kilkaset koni, wozów z amunicją i innymi dobrami. W uznaniu marszałek Józef Piłsudski odznaczył żołnierzy pułku 31 srebrnymi Krzyżami Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy oraz 116 Krzyżami Walecznych.
W latach 1921-1939 czyli w okresie międzywojennym, w grudniu 1921 roku pułk na stałe przeszedł do koszar w Brzeżanach nad rzeką Złotą Lipą. Pułk aktywnie uczestniczył w życiu lokalnej społeczności oraz pomagał w odbudowie kraju po wojnie. Pułk przywiązywał dużą wagę to kultywowania tradycji, co roku obchodził święto pułku aktywnie współorganizując to święto z lokalnym społeczeństwem. Z rąk dowódcy zasłużeni obywatele otrzymywali odznaki pamiątkowe pułku. W latach 1930-1938 pułk pięciokrotnie zdobył za swoje znakomite wyszkolenie proporzec dywizji, w tym przez 3 lata z rzędu co spowodowało że proporzec otrzymał na stałe. Organizacyjnie w tym czasie pułk podlegał 12.Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. bryg. Władysława Langera.
Formowanie pułku przed II wojną światową było przeprowadzone w trybie alarmowym. Do etatów wojennych rozwijał się w 36 godzin od chwili ogłoszenia mobilizacji. W czasie mobilizacji wystąpiły braki w oporządzeniu, wyposażeniu, szczególnie w hełmach, saperkach i radiostacjach. W dniu wybuchu wojny pododdziały 12.DP czekały w garnizonach na Podolu na transport kolejowy. Pierwsze transporty 51.pp wyruszyły ze stacji w Breżanach 3 września 1939. Rejonem koncentracji 12.DP był odcinek między Skarżyskiem a Starachowicami, pierwsze pododdziały były już tam 5 września zajmując pozycje obronne. 51.pp zajmował pozycje na kierunku zachodnim. Pod naporem Niemców Południowe Zgrupowanie armii Prusy w składzie której była 12.DP rozpoczęło odwrót w kierunku Wisły. Rolą 51.pp była rola straży tylnej północnej kolumny wojsk, która maszerowała pod Iłżę. 8 września 1939 niemiecki XV Korpus Zmotoryzowany odciął drogę odwrotu oddziałom polskim w rejonie Iłży. Kiedy kolumny 12.DP ustawiły się na skraju lasu we wczesnych godzinach 9 września, okazało się że przed lasem są Niemcy i że dalszą drogę trzeba wywalczyć. I i III batalion poszły na pierwszy rzut natarcia. Natarcie przebiegało pomyślnie do momentu gdy po stronie niemieckiej włączyły się do walki czołgi, wtedy to polskie oddziały zostały rozbite i były zmuszone się wycofać. Właśnie 9 września 51.pp jaki i inne pododdziały 12.DP został rozbity, stracił około 70% stanu osobowego i został rozwiązany, a pozostali żołnierze którym udało się uciec małymi grupkami ruszyli w kierunku Wisły.
kpt. Władysław Garwoliński komendant transportu wyprowadza z Brzeżan żołnierzy na front
Poczet dowódców 51.Pułku Piechoty :
- por. Marcin Wachowski ( I.1919-IV.1919)
- ppłk Maurycy De Ault (IV.1919-14.X.1919)
- ppłk Mieczysław Linde (15.X.1919-14.III.1920)
- mjr Artur Sadowiński (15.III.1920-30.IV.1920)
- płk szt. gen. Marian Kukiel (1.V.1920-20.VI.1920)
- ppłk Roman Witorzeniec (21.VI.1920-?)
- płk Franciszek Goliński
- ppłk Eugeniusz Zabawski
- płk Stanisław Widacki
- ppłk dypl. Jan Hyc
- płk dypl. Tomasz Obertyński
- ppłk August Emil Fieldorf (28.I.1938-9.IX.1939)
Szczególne podziękowanie dla Pana Tomasza Skiby ze Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych za udostępnienie materiałów zawartych na ich stronie internetowej www.51pp.ilza.info