10 Sudecka Dywizja Zmechanizowana - JW 2843
Historia 10 Dywizji Zmechanizowanej rozpoczęła się w roku 1944, kiedy to w Rzeszowie powstała 10 Dywizja Piechoty jako jednostka 3 Armii Wojska Polskiego. Od 15 listopada 1944 pozostawała w odwodzie Naczelnego Dowódcy, a od 27 lutego 1945 roku weszła w skład 2 Armii Wojska Polskiego. W tamtym czasie w składzie 10 Dywizji Piechoty były następujące jednostki: 25, 27, 29 Pułk Piechoty, 39 Pułk Artylerii Lekkiej, 10 Samodzielny Batalion Szkolny, 13 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej, 21 Batalion Saperów, 2 Batalion Sanitarny, 10 Kompania Rozpoznawcza, 19 Kompania Łączności, 9 Kompania Chemiczna oraz pododdziały pomocnicze. 14 stycznia 1945 dywizja otrzymała sztandar, na który żołnierze złożyli przysięgę, po tym zostali skierowani do ochrony obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku. Jednak dywizja długo nie została na Śląsku, gdyż w połowie lutego 1945 została ona skierowana na Pomorze Zachodnie do osłony prawego skrzydła 1 Frontu Białoruskiego, w połowie marca 10 DP wspólnie z 2 Armią WP przeszły podporządkowanie 1 Frontu Ukraińskiego i ruszyła w kierunku Wrocławia. 14 kwietnia 1945 nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy dywizji odszedł płk Czartoryski a jego miejsce zajął płk Dymitr Dubienko. W kwietniu także dywizja brała udział w walkach i forsowaniu Nysy Łużyckiej. W maju 1945 dywizja brała udział w operacji praskiej, prowadząc działania zaczepne a następnie pościgowe za wycofującym się nieprzyjacielem. 11 maja 1945 dywizja osiągnęła rejon Sukorady-Rasovice i na ziemi czeskiej zakończyła swój szlak bojowy. Podczas walk w II WŚ 3834 żołnierzy dywizji zginęło lub zostało rannych. W drogę powrotną do Polski dywizja ruszyła 13 maja 1945, po przybyciu na Dolny Śląsk dywizja włączona została do Śląskiego Okręgu Wojskowego i zajęła garnizony Jelenia Góra, Lwówek Śląski i Kłodzko. W roku 1945 za postawę w walkach na Tereniu Sudet oraz udział w operacjach berlińskiej i praskiej dywizja otrzymała nazwę wyróżniającą „Sudecka”. Na wskutek przemian w Wojsku Polskim w roku 1950 dywizja została przemianowana na 10 Dywizję Zmechanizowaną, w roku 1952 dokonano zmian organizacyjnych i wiele jednostek brygady przeniesiono do Opola, od tego czasu historia dywizji jest ściśle związana ze Śląskiem Opolskim. W 1955 dywizja została przeformowana w dywizję pancerną. I tak na początku lat 60-tych dywizja miała następujący skład:
2 Sudecki Pułk Czołgów Średnich | 10 Drawski Pułk Czołgów Średnich |
13 Warszawski Pułk Czołgów Średnich | 25 Nyski Pułk Zmechanizowany |
39 Pułk Artylerii | 18 Pułk Rakiet Przeciwlotniczych |
10 Dywizjon Rakiet Taktycznych | 40 Dywizjon Artylerii Rakietowej |
21 Batalion Saperów | 7 Batalion Zaopatrzenia |
19 Batalion Łączności | 10 Batalion Remontowy |
54 Batalion Medyczny | 59 Batalion Zaopatrzenia |
Kompania Organizacji i Regulacji Ruchu | 7 Kompania Chemiczna |
Kompania Dowodzenia szefa OPL |
|
W takiej strukturze dywizja istniała do końca lat 80-tych. W tym czasie dywizja intensywnie się szkoliła na poligonach krajowych (Żagań, Drawsko Pomorskie) jak i zagranicą (NRD, Czechosłowacja). Wielokrotnie dywizja była wyróżniania medalem „Za Osiągnięcia w Służbie Wojskowej”. Za zasługi bojowe i osiągnięcia w służbie pokojowej w roku 1975 dywizja otrzymała „Order Krzyża Grunwaldu M klasy”, następnie w roku 1983 dywizję wyróżniono „Orderem Sztandaru Pracy 1 klasy”. Należy także wspomnieć że pododdziały dywizji brały udział w interwencji w Czechosłowacji w roku 1968 oraz w czasie stanu wojennego w roku 1981. Rok 1989 przyniósł przemiany społeczno-polityczne, a wraz z nimi zmiany w Wojsku Polskim, w strukturach dywizji rozformowano 13 Pułk Czołgów Średnich, natomiast od stycznia 1990 dywizja staje się 10 Dywizją Zmechanizowaną. 2 Pułk Czołgów Średnich został przekształcony w 59 Pułk Zmechanizowany, który istniał tylko do kwietnia 1994. 10 Pułk Czołgów Średnich przemianowano w pułk zmechanizowany a 25 Pułk Zmechanizowany przeniesiono do Gliwic i włączono w skład Krakowskiego Okręgu Wojskowego, podobnie postąpiono z 39 Pułkiem Artylerii. W roku 1993 w skład dywizji zostały włączone 22 Brygada Piechoty Górskiej i 102 Pułk Zmechanizowany, który w 1994 został 5 Brygadą Pancerną. Do składu dywizji dołączył także 10 Pułk Artylerii z Kędzierzyna-Koźle. Od 1994 roku dywizja przeszła na strukturę brygadową i posiadała następujący skład:
5 Brygada Pancerna „Skorpion” | 10 Opolska Brygada Zmechanizowana im. płk Piotra Wysockiego |
22 Karpacka Brygada Piechoty Górskiej | 18 Karkonoski Pułk Rakiet Przeciwlotniczych |
10 Śląski Pułk Artylerii Mieszanej im. Kadeta Zygmunta Kuczyńskiego | 10 Batalion Dowodzenia |
5 Batalion Rozpoznawczy im. gen. dyw. Jana Nepomucena Umińskiego | 10 Batalion Zaopatrzenia |
10 Batalion Medyczny | 8 Rejonowe Warsztaty Techniczne |
Wyposażenie jednostek dywizji w tym okresie to przede wszystkim bojowe wozy piechoty BWP-1, czołgi T-72, artyleria 2S1 „Goździk”, obrona przeciwlotnicza ZU-23-2 oraz wozy rozpoznawcze BRDM-2.
Kolejne lata to intensywne szkolenie bojowe, w roku 1996 inspekcja Sił Zbrojnych RP, ćwiczenia w ramach partnerstwa dla pokoju z państwami NATO. W roku 1999 Polska przystąpiła do NATO i na wskutek nowej koncepcji struktur Wojska Polskiego na podstawie rozkazu PF 14/org z dnia 9 lutego 1999 przystąpiono do rozformowania dywizji i jednoczesnego formowania 10 Brygady Logistycznej. Proces rozformowania dywizji zakończono 11 listopada 1999. Jednostki dywizji zostały przeformowane lub włączone w inne struktury, i tak Krakowskiemu Okręgowi Wojskowemu przekazano 5 BPanc i 18 PRPlot, do Śląskiego Okręgu Wojskowego przekazano 22 BPG. 10 Pułk Artylerii Mieszanej został zlikwidowany. Na bazie pozostały jednostek utworzono 10 Brygadę Logistyczną.
Poczet dowódców 10 DZmech i jej poprzedniczek:
- płk Adam Czartoryski ( 29.IX.1944-14.IV.1945 )
- płk Dymitr Dubienko ( 14.IV.1945-16.IV.1945)
- płk Aleksander Struć (17.IV.1945-12.XII.1946)
- płk Stiepan Żidek-Zieliński (12.XII.1946-24.V.1947)
- płk Ludwik Barański (24.V.1947-13.XII.1948)
- płk Wacław Zwierzański (13.XII.1948-25.III.1949)
- płk Jurij K. Bolszak (25.III.1949-1950)
- płk Kazimir Fiodorowicz (1950-1951)
- płk Michaił M. Prokofiew (1951-1954)
- ppłk Antoni Mazurkiewicz (1954-1961)
- płk Andrzej Freń (1961-1962)
- płk Marian Koper (1962-1969)
- płk Henryk Szymański (1969-1971)
- gen. bryg. Zbigniew Ohanowicz (1971-1972)
- płk Ryszard Wilczyński (1972-1978)
- płk Edmund Bołociuch (1978-1983)
- płk Edward Rogala (1983-1985)
- gen. bryg. Tadeusz Bazydło (1985-1989)
- płk Edward Szwagrzyk (1989-20.XII.1995), cz.p.o. płk Jerzy Baranowski (1991)
- płk dypl. Antoni Tkacz (20.XII.1995-29.XI.1999)
Dziękuję Panu Krzysztofowi Puchale za pomoc w zebraniu pocztu dowódców 10 Dywizji.