21.Brygada Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza
RYS HISTORYCZNY
Nazwa 21.Brygady Strzelców Podhalańskich wywodzi się z tradycji jednostek podhalańskich, które wzorem powstałych jeszcze pod zaborami w 1913 Drużyn Podhalańskich przyjęły do swych nazw południowy górzysty region Polski - PODHALE.
21.Brygada Strzelców Podhalańskich została sformowana w 1993 roku na mocy rozkazu Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 049/Org. wydanego 26 maja 1993 roku.
Sformowana brygada w 1993 roku miała następujący skład:
| Nazwa jednostki | Nr etatu czasu "P" | Dyslokacja |
| Dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich | 29/013 | Rzeszów |
| 21 Batalion Dowodzenia | 29/014 | Rzeszów |
| 1 Batalion Strzelców Podhalańskich | 29/016 | Rzeszów |
| 5 Batalion Strzelców Podhalańskich | 29/015 | Rzeszów |
| 21 Dywizjon Artylerii Mieszanej | 29/017 | Rzeszów |
| 21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej | 29/018 | Rzeszów |
| 21 Kompania Rozpoznawcza | 29/019 | Rzeszów |
| 21 Kompania Saperów | 29/020 | Rzeszów |
| 21 Kompania Zaopatrzenia | 29/021 | Rzeszów |
| 21 Kompania Remontowa | 29/022 | Rzeszów |
| 21 Kompania Medyczna | 29/023 | Rzeszów |
Na mocy decyzji nr 44/MON z dnia 12 maja 1994 roku Minister Obrony Narodowej nakazał sformowanej 21.BSP przejąć dziedzictwo i kontynuować tradycje wszystkich jednostek górskich oraz przyjąć imię gen. bryg. Mieczysława Boruty-Spiechowicza jako patrona brygady. Doroczne Święto Brygady ustanowiono na 26 maja, a w roku 2008 brygada obchodziła Jubileusz XV lecia powstania.
Od początku istnienia brygada działała kolejno w strukturze Krakowskiego Okręgu Wojskowego, a od 1999 roku Korpusu Powietrzno-Zmechanizowanego. Brygada dyslokowana była w czterech kompleksach koszarowych Rzeszowa na ulicach: Langiewicza, Dąbrowskiego, Lwowskiej i Hoffmanowej. Na mocy rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych nr 051/Org. z 30 grudnia 1999 roku w terminie do 30 czerwca 2000 roku przeprowadzono reorganizację brygady zachowując jej dotychczasową numerację i nazwę z zachowaniem dotychczasowego charakteru i kontynuacji tradycji strzelców podhalańskich. Włączenie w 1999 roku do składu brygady dwóch batalionów czołgów z Żurawicy, dywizjonów artylerii przeciwpancernej, samobieżnej i rakietowej z Jarosławia oraz Polsko-Ukraińskiego Batalionu Sił Pokojowych z Przemyśla zmierzało do poważnego wzmocnienia brygady, jednocześnie rozformowano niektóre pododdziały brygady.
Skład 21 Brygady Strzelców Podhalańskich na dzień 30.06.2000 r.
| Nazwa jednostki | Miejsce postoju |
| Dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich | Rzeszów |
| 21 Batalion Dowodzenia | Rzeszów |
| 1 Batalion Strzelców Podhalańskich | Rzeszów |
| 5 Batalion Strzelców Podhalańskich | Rzeszów |
| 1 Batalion Czołgów | Żurawica |
| 2 Batalion Czołgów | Żurawica |
| 14 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej | Jarosław |
| 14 Dywizjon Artylerii Rakietowej | Jarosław |
| 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej | Jarosław |
| Polsko-Ukraiński Batalion Sił Pokojowych | Przemyśl |
| 21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej | Rzeszów |
| 21 Kompania Zaopatrzenia | Rzeszów |
| 21 Kompania Remontowa | Rzeszów |
| 21 Kompania Medyczna | Rzeszów |
W 2001 roku brygada weszła w skład 2.Korpusu Zmechanizowanego oraz na mocy rozkazu D-cy 2 KZ nr PF-24 z 27.01.2001 r. przeformowano 5 Batalion Strzelców Podhalańskich w 5 Batalion Zmechanizowany.
Niedługo potem bo rozkazem Dowódcy Wojsk Lądowych nr Pf-152 z dnia 6.08.2001 r. doszło do kolejnych zmian organizacyjnych, rozformowaniu uległy 2 Batalion Czołgów oraz 14 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej, a sformowano samodzielną 14 Baterię Artylerii Przeciwpancernej. Zmiany te miano dokonać do 31.12.2001 r. Jednocześnie w czasie tych zmian z dniem 31.10.2001 roku przekazano brygadę w skład 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej. W 2006 roku rozformowano 14 Dywizjon Artylerii Rakietowej. W 2008 roku z Rzeszowa przedyslokowano do Jarosławia 21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej. Następnie na mocy decyzji Ministra Obrony Narodowej nr Z-29/Org./P1 z 2008 roku w terminie do 30.06.2008 roku w skład brygady weszły 22 Batalion Piechoty Górskiej z Kłodzka oraz 14 Batalion Zmechanizowany z Przemyśla.
Skład 21 Brygady Strzelców Podhalańskich na dzień 30.06.2008 r.
| Nazwa jednostki | Miejsce postoju |
| Dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich | Rzeszów |
| 21 Batalion Dowodzenia | Rzeszów |
| 1 Batalion Strzelców Podhalańskich | Rzeszów |
| 5 Batalion Zmechanizowany | Rzeszów |
| 14 Batalion Zmechanizowany | Przemyśl |
| 22 Batalion Piechoty Górskiej | Kłodzko |
| 1 Batalion Czołgów | Żurawica |
| 14 Bateria Artylerii Przeciwpancernej | Jarosław |
| 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej | Jarosław |
| Polsko-Ukraiński Batalion Sił Pokojowych | Przemyśl |
| 21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej | Jarosław |
| 21 Kompania Zaopatrzenia | Rzeszów |
| 21 Kompania Remontowa | Rzeszów |
| 21 Kompania Medyczna | Rzeszów |
Obecnie wypełnia zadania w strukturze 18 Dywizji Zmechanizowanej. Znakiem rozpoznawczym 21.BSP jest szarotka umieszczona na sztandarach brygady na patkach peleryn, mundurów na kapeluszach oraz na beretach. Ponadto na prawym rękawie munduru, noszone są okrągłe odznaki rozpoznawcze z białą szarotką na dziewięciu różnych kolorach, oznaczających poszczególne pododdziały brygady. Tradycyjny mundur podhalański, którego cechami charakterystycznymi są kapelusz podhalański oraz peleryna nawiązuje do góralskiego folkloru. Z tradycji Podhala wywodzi się ozdabianie nakryć głowy piórami drapieżnych ptaków przypiętymi odznakami, których główny motyw stanowiła niegdyś gałązka jedliny wpleciona do swastyki, a w obecnie szarotka podhalańska.
Najbardziej efektowną częścią munduru Strzelców Podhalańskich jest kapelusz podhalański. Wprowadził go w Wojsku Polskim gen. Andrzej Galica. Za wzór posłużył mu noszony przez górali tatrzańskich kapelusz – kłobuk. Ozdobą kapelusza jest pióro orle lub innych ptaków drapieżnych, którego długość nie powinna przekraczać 40 cm. Znane jest powiedzenie gen. Galicy: „piórko przy kapeluszu jest dla strzelca podhalańskiego jego drugim bagnetem”. Obok kapelusza, kolejnym elementem munduru Strzelców Podhalańskich, który wywodzi się z regionalnego stroju góralskiego - popularnej na podhalu cuchy - jest peleryna podhalańska. Pierwsze peleryny wprowadzono w jednostkach podhalańskich na przełomie lat 1923-1924.
Kontynuując tradycje dawnej struktury organizacyjnej Wojska Polskiego 21.BSP jako lekki związek taktyczny brygada jest przeznaczona do działań bojowych, głównie w terenie górskim. Jednym z głównych zadań jakie wykonuje brygada jest przygotowanie i udział w misjach pokojowych humanitarnych i stabilizacyjnych. Od początku jej powstania jej żołnierze pełnili służbę w misjach w Syrii, Libanie i Bośni. Doświadczenie to zaowocowało wyznaczeniem brygady w 1999 roku do sformowania Polskiej Jednostki Wojskowej w składzie sił AFOR w strukturze NATO, która wykonywała zadania misji humanitarnej w Albanii. Od sierpnia 2000 roku Polsko-Ukraiński Batalion Sił Pokojowych rotacyjnie pełni misję pokojową w ramach PKW KFOR w Kosowie. Żołnierze w podhalańskich mundurach byli również dwukrotnie uczestnikami operacji „Iracka Wolność” w ramach misji stabilizacyjno-szkoleniowej w Republice Iraku.
W kilkunastoletnim okresie swojego funkcjonowania brygada wielokrotnie była wyróżniana w gronie przodujących związków taktycznych Sił Zbrojnych RP. Podhalańczycy 21 BSP dwukrotnie zostali wyróżnieni Znakiem Honorowym przez Ministra Obrony Narodowej.
Żołnierze 21.BSP szkolili się dotąd w Norwegii w okolicach koła podbiegunowego, w Alpach francuskich, na poligonach w Niemczech, Słowacji, Ukrainie, Uzbekistanie, Wielkiej Brytanii, Austrii, Szwajcarii i we Włoszech. Na wspólne ćwiczenia przyjeżdżali żołnierze amerykańscy, kanadyjscy, brytyjscy, ukraińscy, słowaccy, czescy, węgierscy, litewscy oraz francuscy i włoscy strzelcy alpejscy.
Szkolenie specjalistyczne rozpoczyna się na koszarowych obiektach szkoleniowych jednak głównymi ośrodkami szkoleniowymi wspinaczki wysokogórskiej i narciarskiej są: Trzcianiec, Rabe, Bystre, Kiry oraz Zakopane. Szkolenie ogniowe i taktyczne odbywa się na poligonach Nowa Dęba Wędrzyn Lipa i Wicko Morskie.
Żołnierze brygady brali udział w międzynarodowych ćwiczeniach wspólnie z żołnierzami ze Słowacji, Ukrainy, Francji, Włoch, Litwy, Norwegii, Kanady i USA. Najważniejsze z nich to ćwiczenia: „Join Winter”, „Strong Resolve” „Cossack Steppe” oraz „Maple Arch” na Litwie, które przygotowało żołnierzy do realizacji zadań mandatowych w Kosowie.
Obecnie brygada jest na etapie pełnej profesjonalizacji oraz wystawia żołnierzy do VI zmiany w ramach PKW Afganistan. W 2010 roku doszło do zmian organizacyjnych w brygadzie, na bazie POLUKRBAT-u, 5.Batalionu Zmechanizowanego oraz 14.Batalionu Zmechanizowanego sformowano 5.Batalion Strzelców Podhalańskich z miejscem postoju w Przemyślu.
Decyzją MON Nr Z-6/Org./P1 z dnia 15 lutego 2011 roku brygada została wyłączona ze składu 1.Dywizji Zmechanizowanej i została przekazana w bezpośrednie podporządkowanie Dowódcy Wojsk Lądowych z dniem 31 marca 2011. Innym ważnym wydarzeniem było przeformowanie w terminie do 31 grudnia 2011 roku 21.kompanii remontowej oraz 21.kompanii zaopatrzenia w 21.Batalion Logistyczny.
TRADYCJE, PATRON i ŚWIĘTA
DECYZJA Nr 44/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 12 maja 1994 r. w sprawie dziedzictwa tradycji i nadania imienia patrona 21 Brygadzie Strzelców Podhalańskich w Rzeszowie oraz jej batalionom, a także ustanowienia dorocznego Święta Brygady
p o l e c a m:
1. 21 Brygadzie Strzelców Podhalańskich przejąć dziedzictwo i z honorem kontynuować tradycje:
1) Drużyn Podhalańskich (1913 - 1914)
2) Brygady Górskiej (1918 - 1919)
3) 21 Dywizji Górskiej (1919 - 1939)
4) 22 Dywizji Górskiej (1921 - 1939)
5) Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich (1939 - 1940)
6) Batalionu Podhalańskiego 1 Dywizji Pancernej (1940 - 1947)
7) 1, 2, 3, 4 i 5 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej (1943 - 1945)
8) Samodzielnego Batalionu Piechoty Górskiej KBW (1956 - 1978)
9) 5 Brygady Wojsk Obrony Wewnętrznej Strzelców Podhalańskich im. Ziemi Krakowskiej (1978 - 1989)
10) 5 Pułku Strzelców Podhalańskich im. Ziemi Krakowskiej (1989 - 1993)
2. 21 Brygadzie Strzelców Podhalańskich przyjąć imię generała brygady Mieczysława Boruty-Spiechowicza
3. Batalionom 21 Brygady Strzelców Podhalańskich imienia generała brygady Mieczysława Boruty-Spiechowicza przyjąć imiona:
1) 1 Batalionowi Strzelców Podhalańskich - generała brygady Józefa Kustronia
2) 5 Batalionowi Strzelców Podhalańskich - generała brygady Andrzeja Galicy
4. Doroczne Święto 21 Brygady Strzelców Podhalańskich imienia generała brygady Mieczysława Boruty-Spiechowicza obchodzić w dniu 26 maja.
Oznaka rozpoznawcza ogólno brygadowa na mundur
Szarotka na nakrycie głowy
Oznaki rozpoznawcze pododdziałów 21 BSP (od lewej: 1 bcz, 1 bsp, 5 bsp, 21 bdow, 21 daplot, 14 das)
Oznaka rozpoznawcza 21 kompanii rozpoznawczej
Decyzją Nr 263/MON z dnia 13 lipca 2011 roku wprowadzono wzór proporca rozpoznawczego Dowódcy 21.BSP.
proporzec rozpoznawczy Dowódcy 21.BSP
Decyzją Nr 16/MON z dnia 31 stycznia 2012 roku wprowadzono proporczyk na beret 21.BSP.
proporczyk na beret 21.BSP
DECYZJA Nr 244/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 23 czerwca 2015 r. w sprawie wprowadzenia Wojskowej Odznaki Górskiej 21. Brygady Strzelców Podhalańskich
Na podstawie § 2 pkt 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Obrony Narodowej (Dz. U. Nr 94, poz. 426 oraz z 2014 r. poz. 933), w związku z § 33 pkt 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 2009 r. w sprawie sposobu używania znaków Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 82 poz. 690, z 2010 r. Nr 24, poz. 122 oraz z 2012 r. poz. 152) – po zasięgnięciu opinii Komisji Historycznej do Spraw Symboliki Wojskowej i Tradycji Orężnych – ustala się, co następuje:
1. Wprowadza się Wojskową Odznakę Górską 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, zwaną dalej „odznaką”.
2. Zatwierdza się:
1) wzory odznaki, stanowiące załączniki Nr 1, Nr 2, Nr 3 do decyzji;
2) wzory legitymacji odznaki, stanowiące załączniki Nr 4, Nr 5 i Nr 6 do decyzji.
2) wzory legitymacji odznaki, stanowiące załączniki Nr 4, Nr 5 i Nr 6 do decyzji.
3. Nadaje się regulamin odznaki, stanowiący załącznik Nr 7 do decyzji.
4. Decyzja wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
4. Decyzja wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
WZORY GRAFICZNE WOJSKOWEJ ODZNAKI GÓRSKIEJ
21. BRYGADY STRZELCÓW PODHALAŃSKICH
I STOPNIA (ZŁOTEJ), II STOPNIA (SREBRNEJ), III STOPNIA (BRĄZOWEJ)
21. BRYGADY STRZELCÓW PODHALAŃSKICH
I STOPNIA (ZŁOTEJ), II STOPNIA (SREBRNEJ), III STOPNIA (BRĄZOWEJ)
REGULAMIN WOJSKOWEJ ODZNAKI GÓRSKIEJ
21. BRYGADY STRZELCÓW PODHALAŃSKICH / W Y C I Ą G /
21. BRYGADY STRZELCÓW PODHALAŃSKICH / W Y C I Ą G /
1. Wojskowa Odznaka Górska 21. Brygady Strzelców Podhalańskich, zwana dalej „odznaką”, ma na celu popularyzowanie sportów górskich zarówno wśród żołnierzy jak i sympatyków wojsk górskich oraz podnoszenie kwalifikacji i umiejętności, szczególnie wspinaczki górskiej i ratownictwa wysokogórskiego.
2. Odznaka wzorowana jest na historycznym wizerunku odznaki Szkoły Wysokogórskiej z Zakopanego. Odznaka ma kształt stylizowanej szarotki alpejskiej połączonej z parzenicą podhalańską. Wykonana jest z metalu i stosownie do stopnia posiada: kolor złoty – I stopień, srebrny – II stopień i brązowy – III stopień.
STRUKTURA
- Dowództwo i Sztab 21 BSP - Rzeszów
- 1 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Józefa Kustronia - Rzeszów
- 3 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Józefa Gizy - Gniewczyna Łańcucka
- 5 Batalion Strzelców Podhalańskich im. gen. bryg. Andrzeja Galicy - Rzeszów
- 21 Lekki Batalion Górski - Wojnarowa
- 21 Batalion Dowodzenia im. gen. bryg. Zygmunta Szyszko-Bohusza - Rzeszów
- 21 Batalion Logistyczny im. gen. bryg. Jerzego Kazimierza Dobrodzickiego - Rzeszów
- 21 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej im. gen. dyw. Józefa Zająca - Jarosław
- 14 Dywizjon Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza – Jarosław
POCZET DOWÓDCÓW
- płk dypl. Zbigniew Skikiewicz (1994)
- płk dypl. Fryderyk Czekaj (1994 – IX.1995)
- płk dypl. Jerzy Wójcik (IX.1995 – 1996)
- gen. bryg. Fryderyk Czekaj (1996 – II.2000)
- płk dypl. Henryk Dziewiątka (II.2000 – II.2002)
- płk dypl. Jan Brzozowski (II.2002 – XII.2002)
- gen. bryg. Mirosław Rozmus (XII.2002 – 2005)
- gen. bryg. Janusz Bronowicz (2005 – 2007)
- gen. bryg. dr Tomasz Bąk (II.2008 – 5.I.2010)
- płk Stanisław Olszański (5.I.2010 – 16.XI.2012)
- gen. bryg. Wojciech Kucharski (16.XI.2012 - 9.X.2015)
- płk dypl. Zenon Brzuszko (9.X.2015 - 16.IX.2016)
- cz. p.o. płk dypl. Jarosław Mokrzycki (16.IX.2016 - 5.IV.2017)
- gen. bryg. Ryszard Pietras (5.IV.2017 - 4.II.2019)
- gen. bryg. Dariusz Lewandowski (4.II.2019 - 10.XI.2022)
- cz. p.o. płk Robert Berej (10.XI.2022 - 1.XII.2022)
- gen. bryg. Tadeusz Nastarowicz (1.XII.2022 - obecnie)
PODPORZĄDKOWANIE
Krakowski Okręg Wojskowy (1993 – 31.XII.1998)
Korpus Powietrzno-Zmechanizowany (1.I.1999 – 2001)
2.Korpus Zmechanizowany (2001 - 31.X.2001)
1.Warszawska Dywizja Zmechanizowana im. Tadeusza Kościuszki (31.X.2001 – 31.III.2011)
Dowództwo Wojsk Lądowych (1.IV.2011 - 31.XII.2013)
Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych (1.I.2014 - 29.VIII.2019)
18.Dywizja Zmechanizowana im. gen. broni Tadeusza Buka (29.VIII.2019 - obecnie)
Serdeczne podziękowania dla Pana kapitana Konrada Radzika za materiały o brygadzie.
© Copyright by www.jednostki-wojskowe.pl Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i publikowanie w całości oraz w części bez zgody autora zabronione. Wszystkie teksty, artykuły, fotografie, oraz pozostałe materiały zamieszczone na stronie www.jednostki-wojskowe.plobjęte są prawami autorskimi.